ایمنی در پروژه‌ها

در هر پروژه‌ای مهمترین اولویت باید ایمنی باشد . ایمنی در پروژه ‌ها عبارت است از برنامه‌ریزی ، مدیریت و اجرای فعالیت‌ها به نحوی که خطرات و مخاطرات ممکن در آنها به حداقل رسیده و از آسیب به افراد و تجهیزات جلوگیری شود . در این مقاله بر اهمیت ایمنی در پروژه ‌ها تمرکز خواهیم کرد و همچنین به بررسی عواملی مانند آتش سوزی ، ایمنی صنعتی و تجهیزات حفاظت فردی خواهیم پرداخت .

ایمنی چیست ؟

بطور کلی ایمنی به مجموع عواملی شامل اصول ، رویه‌ها و شرایطی اطلاق میگردد که هدفش جلوگیری از وقوع صدمات ، آسیب ‌ها ، خسارات‌ و حوادث غیرمترقبه در محیط کار و جامعه اطلاق میگردد . در واقع ایمنی تلاشی است که برای حفاظت و حصول اطمینان از سلامتی افراد در محیط صورت میپذیرد و در این شرایط تجهیزات نیز باید بصورت ایمن کار کنند .

ایمنی در هر زمینه‌ ای از زندگی اهمیت دارد . از جمله در محیط کار ، محیط زندگی ، امور مربوط به حمل و نقل ، محیط های صنعتی و ساخت و ساز و ساختمانی و غیره . هدف اصلی ایمنی حصول اطمینان از شرایطی است که افراد در محیط های مختلف ، در معرض خطرات و آسیب ‌ها قرار نگیرند و به طور کلی از وقوع حوادث جلوگیری شود .

ایمنی شامل بررسی و شناسایی خطرات ، ارزیابی و کاهش خطرات ، طراحی و استفاده بهینه از تجهیزات ایمنی ، آموزش و آگاهی‌ بخشی همگانی ، اجرای استانداردها و دستورالعمل های مدیریت بحران و بهداشت و ایمنی شغلی است.

ایمنی صنعتی چیست؟

ایمنی صنعتی به مجموعه اقدامات و سیاست‌هایی اطلاق میگردد که با درنظر گرفتن آنها کاهش خطرات ، کاهش صدمات جسمانی ، کاهش زیان های مالی در محیط کار را مورد هدف قرار داده و البته هدف اصلی ایمنی صنعتی ، حفاظت از کارکنان ، محیط و تجهیزات در مقابل خطرات و عوامل زیان آور بصورت مستقیم و یا غیرمستقیم در محیط های کاری است.

ایمنی صنعتی بر اساس استفاده از اصول و روش‌های مهندسی ایمنی و به کمک تجهیزات حفاظت فردی و سازماندهی مناسب ، کارفرمایان و کارکنان را در برابر خطرات احتمالی محیط کار محافظت مینماید . این اصول شامل شناسایی و ارزیابی خطرات ، کنترل و کاهش خطرات ، آموزش و آگاهی کارکنان ، برنامه‌ریزی برای جلوگیری از بروز حوادث و فراهم کردن تجهیزات ایمنی و محافظت فردی است.

فلذا ایمنی صنعتی به عنوان یک قسمت اساسی از مدیریت کیفیت و عملکرد سازمان‌ها در نظر گرفته می‌شود . ایجاد فرهنگ ایمنی در سازمان‌ها و توجه به ایمنی در همه سطوح سازمانی از جمله اهداف اصلی ایمنی صنعتی است . ایمنی صنعتی بر بهبود محیط کاری ، کاهش حوادث و صدمات ، افزایش بهره ‌وری و کاهش هزینه‌ها تأثیر مستقیم می‌گذارد.

برخی از عوامل مهم در ایمنی صنعتی عبارتند از :

1. شناخت و ارزیابی خطرات : شناسایی و ارزیابی خطرات موجود در محیط کار و تعیین اقدامات لازم برای کاهش آن‌ ها
2. آموزش و آگاهی : آموزش کارکنان پیرامون استفاده صحیح از تجهیزات حفاظت فردی ، روش‌های ایمنی در کار و پیشگیری از حوادث
3. استفاده از تجهیزات حفاظتی : فراهم نمودن تجهیزات حفاظت فردی مناسب و تشویق کارکنان به استفاده صحیح از این تجهیزات
4. مدیریت ریسک : برنامه‌ریزی مناسب برای کاهش ریسک‌ و بروز حوادث ، ارزیابی اثرات محتمل حوادث و آماده ‌باش بودن برای مواجهه با حوادث غیر مترقبه
5. نظارت و بازخورد : نظارت مستمر بر رعایت ایمنی در محیط کار

تاریخچه ایمنی در پروژه ها

ایمنی در پروژه ‌ها یک مسئله مهم است و تاریخچه آن قدمت طولانی دارد . در طول سال‌ها توجه به ایمنی در پروژه‌ ها افزایش یافته ، استانداردها و رویه ‌های مربوط به ایمنی بهبود یافته ‌اند . در ادامه به برخی از مهمترین مراحل و تاریخچه ایمنی در پروژه ‌ها اشاره می‌کنیم :

1. ایمنی در صنعت ساخت و ساز : در صنعت ساخت و ساز ، نیازمندی ‌ها و استانداردهای مربوط به ایمنی به طور جداگانه شکل گرفته است . از قرن 19 به بعد با افزایش پیچیدگی پروژه ‌ها و رشد تعداد حوادث و صدمات در صنعت ساخت و ساز ، توجه به ایمنی بیشتر شد و روش‌هایی مانند استفاده از سیستم‌های حفاظتی در نقاط خطرناک ، آموزش کارگران درباره ایمنی و استفاده از تجهیزات ایمنی به روز رسانی شد.
2. توسعه استانداردها و قوانین : در طول قرن بیستم استانداردها و قوانین مربوط به ایمنی در پروژه‌ ها بطور چشمگیری توسعه یافتند . سازمان‌ها و موسسات مختلف مانند سازمان بهداشت و ایمنی کار ) ( Occupational Health and Safety Organization، سازمان بین‌المللی استاندارد سازی ( International Organization for Standardization  ) ، سازمان‌های حکومتی (Government organizations ) و ………   قوانین و ضوابطی را تدوین کردند که میزان ایمنی در پروژه ‌ها را ارتقا داده است .
3. رشد فناوری : با رشد فناوری و پیشرفت‌های علمی در این زمینه ، روش‌های جدیدی برای بهبود ایمنی در پروژه ‌ها ارائه شد ، مثلاً استفاده از سیستم‌های هوشمند و اتوماسیون در پروژه‌ها ، کاهش خطرات و افزایش ایمنی را امکان پذیر نمود .
4. فرهنگ ایمنی : در سال‌های اخیر توجه به فرهنگ ایمنی در پروژه‌ها بیشتر شده است . ایجاد یک فرهنگ کاری که ایمنی را در بالاترین سطح اهمیت قرار می‌دهد و تمام افراد در پروژه مسئولیت ایمنی را به عهده می‌گیرند بهبود چشمگیری در ایمنی پروژه‌ها ایجاد نموده است .

ایمنی در پروژه ‌ها همچنان موضوعی حیاتی است و توسعه روش‌ها و استراتژی ‌های ایمنی در این حوزه همچنان ادامه دارد . با توجه به تکنولوژی‌ های نوین مانند هوش مصنوعی ، اینترنت اشیاء و رباتیک امکانات جدیدی برای بهبود ایمنی در پروژه‌ها ایجاد شده است . همچنین تجربه‌های گذشته و حوادثی که در پروژه‌ها رخ داده‌اند بهبود مدیریت ریسک و ایمنی را ترویج نموده و شیوه‌های بهتری برای پیشگیری از حوادث و کاهش خطرات معرفی کرده است.

تاریخچه ایمنی در ایران

تاریخچه ایمنی در ایران نیز همانند سایر کشورها به قدمتی قابل توجه برمی‌گردد . در طول سال ‌ها توجه به ایمنی در ایران افزایش یافته و پیشرفت هایی در زمینه استانداردها ، قوانین و آگاهی ایمنی ایجاد شده است . در ادامه به برخی از مهمترین مراحل و تاریخچه ایمنی در ایران اشاره می‌کنیم :

1. قرارداد بیست و سومین کنفرانس عمومی بین‌المللی کارگران : در سال 1964 ایران عضویت اولیه در سازمان بین‌المللی کار را که به ایمنی و بهداشت در کار مربوط است امضا نمود . این موضوع نشان می‌دهد که ایران از سال‌های پیش از انقلاب اسلامی به مقوله ایمنی در محیط کار توجه نموده است .
2. تأسیس سازمان بهداشت و ایمنی کار : در سال 1979 و پس از انقلاب شکوهمند اسلامی ، سازمان بهداشت و ایمنی کار تأسیس شد . این سازمان مسئول تنظیم و اجرای استاندارد ها ، ضوابط و راهنماهای مربوط به بهداشت و ایمنی در محیط کار بوده و در ترویج فرهنگ ایمنی در پروژه‌ ها نقش مهمی ایفا می‌کند .
3. قوانین و مقررات ایمنی در کشور : در طول دهه ‌های 80 و 90 هجری شمسی ، قوانین و مقررات ایمنی در ایران توسعه و بهبود چشمگیری داشت ، در همین راستا قوانین و مقررات مربوط به ایمنی در محیط کار و حفاظت از کارگران در پروژه‌ ها تدوین و اجرایی شد که برخی از این قوانین شامل قانون کار ، ضوابط ایمنی و بهداشت در صنایع و معادن ، ضوابط ایمنی در صنایع برق و غیره میباشد.
4. آگاهی‌بخشی و آموزش : در سال‌های اخیر آگاهی‌بخشی و آموزش در زمینه ایمنی در پروژه‌ ها در کشورمان بسیار توسعه یافته است. سازمان‌ها ، موسسات آموزشی و سازمان بهداشت و ایمنی کار در ایران تلاش می‌کنند تا آموزش‌های مناسبی را در زمینه ایمنی در پروژه‌ها ارائه نمایند و آگاهی کارکنان را درباره مسائل ایمنی در محیط کار افزایش دهند.
5. توسعه فناوری‌ های ایمنی : با پیشرفت فناوری‌ها ، توسعه فناوری‌های ایمنی نیز در ایران انجام می‌شود . از جمله فناوری‌های ایمنی که در ایران به کار گرفته می‌شوند می‌توان به استفاده از سیستم‌های آلارم و هشداردهنده ، تجهیزات حفاظت فردی پیشرفته ، استفاده از روش‌های جدید در پیشگیری از حوادث اشاره کرد.

تاریخچه ایمنی در ایران نشان می‌دهد که توجه به ایمنی در محیط کار در این کشور افزایش یافته است و با توسعه قوانین ، استانداردها و آموزش‌های مربوط به ایمنی ، تلاش برای جلوگیری از حوادث و کاهش خطرات در محیط کار انجام می‌شود . همچنین استفاده از فناوری‌های ایمنی نیز بهبود و بهره ‌وری در این زمینه بصورت چشمگیری افزایش یافته است .

ریسک ها و خطرات ایمنی در یک پروژه

ریسک‌ ها و خطرات ایمنی در یک پروژه می‌توانند شامل موارد مختلفی باشند که احتمال وقوع آنها می‌تواند منجر به آسیب‌های جسمی یا مالی برای افراد درگیر در پروژه و یا تأثیر مستقیم بر پیشرفت پروژه داشته باشد . در زیر به برخی از ریسک‌ها و خطرات ایمنی در یک پروژه اشاره شده است :

1. سقوط از ارتفاع :
   • افرادی که در ارتفاع کار می‌کنند ممکن است در صورت عدم استفاده از تجهیزات حفاظتی یا نقض اصول ایمنی از ارتفاع سقوط کنند.
2. آتش‌سوزی و انفجار :
   • در صورت استفاده از مواد قابل اشتعال یا عدم رعایت اصول ایمنی ، خطر آتش‌سوزی و انفجار افزایش می‌یابد.
3. آسیب به چشم و صورت :
   • استفاده نادرست از تجهیزات حفاظتی مخصوص محافظت از چشم و صورت ، نفوذ و یا برخورد مواد شیمیایی یا ذرات معلق می‌توانند به چشم ‌ها و صورت آسیب برسانند .
4. آسیب به دست و انگشتان :
   • عدم استفاده از دستکش ‌ها یا تجهیزات حفاظتی دست ، خطر ایجاد برش ، ضربه ، سوختگی را بوجود میاورد .
5. تصادفات وسایل نقلیه :
   • در پروژه ‌های ساخت و ساز یا تولید ، تصادفات وسایل نقلیه مانند ماشین‌آلات ، خودروها و دستگاه‌های حمل و نقل می‌توانند خطرات زیادی ایجاد کنند.
6. تجهیزات الکتریکی :
   • عدم رعایت ایمنی در استفاده از تجهیزات الکتریکی می‌تواند به شوک الکتریکی ، آتش‌سوزی برق گرفتگی یا انفجار منجر شود.
7. استفاده از مواد شیمیایی خطرناک :
   • استفاده از مواد شیمیایی خطرناک بدون استفاده از تجهیزات حفاظتی مناسب می‌تواند به آسیب‌های جدی برای سلامت افراد منجر شود .
8. خطرات بیولوژیکی :
   • در برخی از پروژه ‌ها ممکن است با خطرات بیولوژیکی همچون انتقال عفونت ‌ها و بیماری‌ها در ارتباط با حیوانات یا مواد آلی روبرو شوید .
9. نقض ایمنی در ترافیک :
   • در پروژه‌هایی که در محیط‌های عمومی یا نزدیک به جاده ‌ها انجام می‌شوند ، خطرات مربوط به ترافیک و نقض ایمنی در محیط‌ های عمومی مطرح می‌شود .

برای مدیریت بهتر ریسک‌ها و خطرات ایمنی ، تیم‌های پروژه باید از برنامه ‌ریزی مناسب ، آموزش ایمنی ، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی و ایجاد فرهنگ ایمنی در محیط کار استفاده کنند .

انواع تجهیزات حفاظت فردی

تجهیزات حفاظت فردی (Personal Protective Equipment) یا به اختصار PPE وسایل و تجهیزاتی هستند که به افراد کمک می‌کنند تا از خطرات مختلف از جمله آسیب‌های فیزیکی،  شیمیایی ، بیولوژیکی و اشعه ، ایمن بمانند . این تجهیزات معمولاً در محیط‌های کاری ، پروژه‌ های ساخت و ساز ، صنایع شیمیایی ، پزشکی و سایر صنایع استفاده می‌شوند . برخی از انواع تجهیزات حفاظت فردی عبارتند از :

1. لباس حفاظتی (Protective Clothing)
   • لباس‌های حافظتی در مقابل مواد شیمیایی : شامل لباس‌های مخصوص و مقاوم در برابر مواد شیمیایی ، دستکش‌های مقاوم در برابر مواد شیمیایی ، کلاه ، گان‌ ، ماسک ، عینک و کفش‌های مقاوم به مواد شیمیایی استفاده میشود .
   • لباس‌های محافظتی در برابر حرارت و آتش: برای محافظت در برابر حرارت و آتش ، از لباس‌های مقاوم در برابر حرارت ، کلاه‌های مقاوم در برابر حرارت ، دستکش‌های مقاوم در برابر حرارت ، ماسک ، دستکش و کفش های مخصوص و مقاوم در برابر حرارت و همچنین سیستم های تنفسی مخصوص محیط های درگیر در آتش که اکسیژن در این محیط ها وجود ندارد استفاده می‌شود.
2. تجهیزات حفاظت از چشم (Eye Protection)
   • عینک ایمنی :(Safety Glasses) برای محافظت از چشم‌ها در برابر ذرات معلق ، مواد شیمیایی یا اشعه‌های مضر ناشی از قوس الکتریکی و جوشکاری یا تشعشات حاصل از جرقه الکتریکی از عینک ایمنی در مدلهای مختلف و با توجه به شرایط استفاده میشود .
   • عینک طلقی :(Goggles) برای حفاظت بیشتر در برابر مایعات و ذرات معلق از ماسک چشمی استفاده میگردد .
3. تجهیزات حفاظت از گوش و شنوایی (Hearing Protection)
   • داخل گوش و خارج گوش :(Earplugs and Earmuffs) برای کاهش نویزهای محیطی و حفاظت از شنوایی بکار برده میشود.
4. تجهیزات حفاظت از سر (Head Protection)
   • کلاه ایمنی :(Hard Hats) برای محافظت از سر در برابر ضربات ، سقوط اشیاء و خطرات ساختمانی ، حرارت و غیره از انواع کلاه های ایمنی استفاده میشود .
5. تجهیزات حفاظت از دست و پا (Hand and Foot Protection)
   • دستکش‌ها : برای محافظت از دست در برابر مواد شیمیایی ، برش ، ضربه ، حرارت و آتش .
   • کفش‌های ایمنی : برای محافظت از پا در برابر خطراتی مانند سقوط اشیاء ، ریزش مواد شیمیایی ، زمین‌های لغزنده ، محیط های دارای حرارت و آتش از انواع کفش های ایمنی استفاده میشود .
6. تجهیزات حفاظت تنفسی (Respiratory Protection)
   • ماسک‌های تنفسی : برای محافظت از تنفس در برابر ذرات معلق ، گازها و مواد شیمیایی، حرارت و آتش از انواع ماسک های تنفسی بصورت تمام صورت یا نیم صورت استفاده میشود .
7. تجهیزات حفاظت از بدن در برابر اشعه (Radiation Protection)
   • لباس‌های محافظ در برابر اشعه : برای محافظت در برابر اشعه‌های مضر .

همه این تجهیزات با هدف افزایش ایمنی و حفاظت افراد در مواجهه با خطرات مختلف طراحی و تولید می‌شوند . استفاده صحیح از تجهیزات حفاظت فردی می‌تواند زندگی و سلامت فرد را در معرض خطرات محیط کار بهبود بخشد.

سخن پایانی

رعایت مباحث مربوط به ایمنی در پروژه‌ها امری بسیار حیاتی است و باید در هر مرحله از پروژه مورد توجه قرار گیرد . رعایت استانداردهای ایمنی ، آموزش مناسب به کارکنان و استفاده از تجهیزات ایمنی می‌تواند در به حداقل رساندن خطرات و جلوگیری از وقوع حوادث پروژه‌ها کمک شایانی ایفا نماید ، بنابراین همه افراد درگیر در پروژه ‌ها باید اهمیت ایمنی را به خوبی درک کرده و تمام تلاش خود را برای حفظ ایمنی در هنگام اجرای پروژه ‌ها به کار بگیرند.